Macrokosmos en microkosmos, de filosofie in het Oosten: de arts als tuinier
De Oosterse filosofie is gebaseerd op het uitgangspunt dat al het leven plaatsvindt binnen de kringloop van de natuur. Hierbinnen is alles met elkaar verbonden en wederzijds van elkaar afhankelijk. (Dit Tao, het universele systeem, bestaat uit tegenovergestelde en complementaire aspecten, Yin en Yang.)
Binnen dit oosterse wereldbeeld is de mens een microkosmos van de natuur, een klein universum.
Medisch inzicht ontstond door begrip van de natuur. De meeste oude beschavingen waren gericht op het bewerken van land, zaaien, kweken en oogsten. Ze waren voor hun voortbestaan afhankelijk van de opbrengst van het land. Ze streefden er naar om in harmonie te leven met de seizoenen en met de ritmes en patronen die alle dingen met elkaar verbonden.
Een tuin is een dynamisch, zelfregulerend systeem. Zonlicht en water wordt omgezet in de plant. De tuin is gezond als er goede groeiomstandigheden overheersen en de planten veerkrachtig genoeg zijn om tegenslag te weerstaan. Een gebrek aan zonlicht, uitputting van de bodem en overwoekering beperken de gezondheid van een tuin. Ook een teveel aan zonlicht verbrandt de planten, teveel wind droogt ze uit, te veel water doet de wortels verrotten. En bij een afwezigheid van licht, water en lucht kunnen de planten niet ontkiemen of groeien. De overvloed of tekort zorgt voor verstoringen.
Dit zijn zaken die je aan een plant kunt zien: bladeren die dor en droog zijn, zal een tuinman meer water moeten geven. Bij bladeren die geel en slap zijn, is dat wellicht een teken dat de grond te nat is, waardoor de wortels niet kunnen ademen.
Een korte periode van droogte, een voorjaarsstorm, een insectenplaag of een schimmel die groeit in vochtige periodes kunnen worden overwonnen door een sterk ecosysteem dat flexibel genoeg is om zich te herstellen. Dat kun je vergelijken met onze weerstand en flexibiliteit in het omgaan met veranderingen.
De processen die in een tuin heersen kunnen ook worden waargenomen in het leven van een mens.
Net als de aarde bestaat uit land, zee en atmosfeer is het lichaam opgebouwd uit Bloed, Vloeistoffen en Qi.
Bloed regelt het weefsel en heeft een voedende functie, Vloeistoffen regelen de inwendige omgeving oa. door bevochtiging. Qi regelt de vorm en de activiteit van het lichaam en de processen die dat lichaam vormen en structureren, door beweging.
In het lichaam is elk verschijnsel een product van de interactie van Bloed, Vloeistoffen en Qi. Zonder genoeg Vloeistoffen raakt de Qi verhit en geïrriteerd, en verdroogt en stolt het Bloed. Zonder Bloed raken de Vloeistoffen verspreid en de Qi verstrooit. Zonder Qi stagneren en stollen de Vloeistoffen en Bloed en stoppen ze met stromen. Let wel, de term Bloed in TCM heeft een andere kwalificatie als het westerse bloed. Elke substantie bestaat als individuele eenheid, maar is tegelijk volledig afhankelijk van elkaar.
De tuinman kijkt, luistert en voelt de planten, hij observeert en neemt waar de planten wat nodig hebben.
Een tuin die goed onderhouden wordt en voldoende zon, water, licht en voeding krijgt (vuur, water, lucht, aarde) zal blaken van gezondheid. Zo ook het lichaam.
Ook een Chinees geneeskundige observeert zijn cliënt en signaleert tekenen en symptomen om vast te stellen wat het probleem is. Hij voegt alle indrukken bijeen om een diagnose vast te stellen. Net als een tuinman kijkt hij naar het evenwicht in koud en warm, vocht en droogte, is er overvloed of een tekort.
Een tekort aan Vloeistoffen uit zich bijvoorbeeld in een gebarsten huid; ook te weinig urine is een symptoom van Droogte. Dit kan zijn door een droog klimaat waar iemand in leeft, maar ook doordat het lichaam niet in staat is om de Vloeistoffen goed te verspreiden. Hiervoor onderzoekt de therapeut de pols en de tong om te kijken met welk orgaanstelsel dit te maken heeft.
Interessant is de Chinese kijk op het ontstaan van verschijnselen. Oorzaak en gevolg genereren elkaar en verschijnen gelijktijdig: Droogte zorgt voor een uiting van Droogte, Droogte zorgt voor een tekort aan Vloeistoffen, een tekort aan Vloeistoffen kan ook Droogte veroorzaken. Deze logica heeft te maken met het correspondentie denken in TCM: dingen die met dezelfde zaak corresponderen, corresponderen ook met elkaar.
Wat kun je nu zelf doen met deze wetenschap?
Observeer maar eens een tijdje als een tuinman wat er in je lichaam gebeurt. Kijk of je je voedings-en of drinkgewoontes daaraan kunt aanpassen. Bijvoorbeeld als je veel last hebt van warmte hebt in je lichaam, neem dan eens een tijdje geen verwarmende dranken zoals koffie, alcohol, chocolade, kerrie, gember etc. Heb je het juist vaak koud, dan kun je meer verwarmende theeën drinken zoals gemberthee.
Voel wat dit met je doet, vaak voel je meteen of iets warm of koud is. Zo wordt je je meer bewust wat goed is voor je lichaam.
(bron:Basisboek Chinese Geneeswijzen, Harriet Beinfield & Efrem Korngold, 2001 Uitgeverij: Altamira, Haarlem )
Het lichaam als landschap