Smaken van kruiden en hun werking
De smaak van een kruid is een belangrijk indicatie over wat het effect van een kruid is op het lichaam en hoe het gebruikt kan worden. Er is een direct verband tussen smaak en fysiologische functie. Daarom wordt bij de keuze voor een kruid ook rekening gehouden met de smaak. ( Nb. Ik heb het hier wel over kruiden, maar onderstaand verhaal geldt ook voor voedingsmiddelen.)
Door de smaak kun je vaststellen wat de biochemische inhoudsstoffen zijn van een plant. Bijvoorbeeld alkaloïden zijn in het algemeen bitter, terwijl glycosiden meestal zoet zijn. Deze stoffen bepalen ook de werking van een kruid.
De Chinezen ontdekten al lang geleden dat iedere smaak een fysieke reactie in het lichaam te weeg brengt en dat het beweging brengt in een bepaalde richting. Kruiden die meer naar buiten bewegen, zoals kruiden die doen zweten; of naar beneden gerichte beweging zoals kruiden die laxeren.
Iedere kruidenformule die ik maak is aangepast aan de Chinese diagnose die ik vaststel. Als je weet welke smaak je helpt bij je klachten, ga je de smaak wellicht meer waarderen.
Ieder kruid heeft meestal meerdere smaken in zich, maar vaak overheerst één smaak.
De Vijf elementen theorie
De Vijf elementen theorie stelt vast dat er een relatie is tussen de vijf smaken en de vijf organen. De vijf belangrijkste organen in de Chinese geneeskunde zijn: Hart, Lever, Long, Nier en Milt. Elk orgaan correspondeert met een smaak, dat is een smaak die een orgaan kan helpen wanneer dit niet goed functioneert.
In het belangrijke oude boek met traditionele Chinese medische teksten, Huangdi Neijing, staat het volgende aangegeven: ” na het eten van zure voedingsmiddelen gaat dit eerst naar de Lever, bittere smaken gaan eerst naar het Hart, zoete smaken gaan eerst naar de Milt, scherpe smaken gaan eerst naar de Longen en de zoute smaak gaat eerst naar de Nieren”.
De organen brengen elkaar in balans door voeding. Door een sterke behoefte aan een bepaalde smaak, geeft dat weer welk orgaan uit balans is.
De vijf smaken zijn:
Bittere kruiden neigen naar een beneden gerichte werking. Ze drogen vloeistoffen en voeren damp ( oa. slijm en snot) af en zorgen voor meer darmbeweging. Koffie heeft een bekende bittere smaak, het zorgt ervoor dat je meer gaat plassen en ook dat de ontlasting op gang komt. Het beweegt dus naar beneden en droogt uit. De bittere smaak hoort in het Vijf elementen systeem bij het Vuur element, waartoe Hart en Dunne darm behoren. Bitter tempert te veel vreugde, vreugde is de emotie die bij het Hart hoort. Het gezegde “Bitter in de mond, maakt het Hart gezond”, gaat hier op.
Voorbeeld van bittere kruiden zijn: Paardenbloem, Gentiaan, Kurkuma.
De zoute smaak is ook naar beneden gericht, echter de zoute smaak bevochtigt, en kan harde massa’s verzachten, het werkt ontgiftend en laxerend. De oplossende werking zie je in de winter als pekel op de weg gebruikt wordt om sneeuw en ijs te bestrijden. Zoute kruiden worden vaak gebruikt bij ontstekingen van de huid, bijvoorbeeld bij eczeem of sommige vormen van acne. Zout is de smaak die hoort bij het Water element, Nieren en Blaas. Het heeft betrekking op botten en de vochthuishouding.
Voorbeeld: Shisandra, Knopig Helmkruid, Zeewieren, zoals Kombu of Hiziki
Kruiden met een scherpe, pikante smaak hebben een verspreidende werking, ze stimuleren circulatie in het lichaam. Deze kruiden worden gebruikt om te spijsvertering te ondersteunen, om transpiratie op te wekken en om hitte te verdrijven. Iedereen heeft wel eens kennis gemaakt met de werking van Rode peper, zodra je dit op hebt, komt de energie in beweging, stijgt naar je hoofd, het geeft een warmtegevoel en je gaat transpireren. In het Vijf elementen systeem heeft de pikante smaak een relatie met het Metaal element, Longen en Dikke darm behoren hiertoe. Het wordt gebruikt om verkoudheid te verdrijven.
Voorbeeld: Gember, Knoflook, Rode Peper
De Zoete smaak ontspant het lichaam, het heeft een versterkende, voedende werking Het draagt bij aan het opbouwen van vloeistoffen, het stimuleert de levenskracht. Het is bekend dat als mensen stress hebben, ze vaak naar zoet, “enkelvoudige suikers”, snoep ed. grijpen. Over dit zoet gaat het in dit verhaal niet. Voordat enkelvoudige suikers bestonden, haalde men de zoete smaak uit zetmeelproducten zoals rijst of vlees. Je kunt het ook vinden in vruchten. De zoete smaak beïnvloedt de Milt, die een belangrijke rol heeft in het omzetten van voeding in levensenergie.
Voorbeeld: Zoethout, Kaneel, Kamille, Venkel
De Zure kruiden kunnen energie verzamelen, bijvoorbeeld om vochtverlies te voorkomen. Het is samentrekkend, het houdt samen. Denk maar aan het gezicht wat je trekt, wanneer je iets zuurs eet. Het wordt gebruikt bij incontinentie, bij overmatig transpireren of bij diarree. De zure smaak vind je niet vaak bij kruiden. Deze smaak is geassocieerd met de Lever, deze is in TCM oa. verantwoordelijk voor de pezen en gewrichtsbanden. De zure smaak bevochtigt de pezen en banden en maakt ze zachter wanneer je verkrampte pezen hebt.
Bijvoorbeeld een schijfje citroen in water in de zomer, werkt verkoelend, zorgt ervoor dat je minder vocht verliest.
Voorbeeld: Granaatappel, Wijnbes, Meidoorn
Het is goed om te weten dat je met elke smaak je organen kunt beïnvloeden. Daarom is het ook belangrijk dat alle smaken in een maaltijd vertegenwoordigd zijn. Dit kan zijn een paar druppels citroen voor de zure smaak of een beetje kaneel voor de zoete smaak. Het hoeft niet te overheersen.
Welke smaak voorkeur heb jij?
